To najgorszy rak. Nie daje objawów, a po cichu zabija

Rak trzustki to jeden z najbardziej podstępnych nowotworów – rozwija się bez zauważalnych objawów, które często można pomylić z innymi mniej groźnymi dolegliwościami. Niestety, diagnoza z reguły zapada, gdy choroba jest już w zaawansowanym stadium, co znacząco utrudnia skuteczne leczenie.

Wyłącznie wcześniejsze wykrycie raka trzustki stwarza możliwość operacyjnego usunięcia zmiany, co jest jedyną realną drogą do całkowitego wyleczenia. W tym artykule dowiesz się, jakie subtelne symptomy mogą zwiastować ten nowotwór oraz na jakie czynniki ryzyka zwrócić szczególną uwagę.

Statystyki i skala problemu w Polsce

Co roku w Polsce notuje się około 3,5-4 tysięcy nowych przypadków raka trzustki, jednak niemal większość diagnozowanych pacjentów usłyszało o chorobie zbyt późno. Przeżywalność pięcioletnia wśród chorych wynosi zaledwie 5-10%. Prognozy są alarmujące – według ekspertów do 2030 roku rak trzustki może stać się drugą najczęstszą przyczyną zgonów z powodu nowotworów.

Wśród mężczyzn plasuje się na 9. miejscu pod względem zachorowań, a u kobiet na 10. Dominującą grupą są osoby powyżej 60 roku życia.

Jak działa rak trzustki? Co warto wiedzieć o narządzie?

Trzustka znajduje się głęboko w jamie brzusznej i pełni ważne funkcje trawienne oraz hormonalne. Większość nowotworów tego organu to gruczolakoraki wywodzące się z komórek wyściełających przewody trzustkowe. Choroba rozwija się skrycie, przez co jej objawy często są bagatelizowane.

Ze względu na położenie trzustki i trudności w jej badaniu, typowe metody diagnostyczne, takie jak USG brzucha, mogą nie wykryć zmian we wczesnym stadium. Często symptomy przypominają niestrawność, problemy trawienne albo bóle kręgosłupa, co dodatkowo utrudnia szybką diagnozę.

Czynniki zwiększające ryzyko zachorowania na raka trzustki

Poniżej przedstawiamy najważniejsze czynniki ryzyka, które warto mieć na uwadze:

• Wiek: ponad 80% przypadków dotyczy osób po 55. roku życia.
• Palenie tytoniu: około 30% zachorowań przypisuje się paleniu papierosów, a ryzyko rośnie wraz z intensywnością nałogu.
• Otyłość i niezdrowa dieta: zwłaszcza otyłość brzuszna oraz dieta bogata w tłuszcze zwierzęce i przetworzone mięso.
• Cukrzyca typu 2: nowo rozpoznana cukrzyca może być wczesnym objawem raka trzustki.
• Przewlekłe zapalenie trzustki: zarówno wywołane alkoholem, jak i genetyczne formy.
• Obciążenia genetyczne: gdy u dwóch lub więcej krewnych pierwszego stopnia wystąpiła choroba, ryzyko rośnie nawet 30-krotnie.
• Inne czynniki: zakażenie Helicobacter pylori, choroby przyzębia, marskość wątroby, grupa krwi inna niż 0 czy ekspozycja na niektóre chemikalia.

Warto podkreślić, że niestety nie istnieją skuteczne badania przesiewowe dedykowane wczesnemu wykrywaniu tego nowotworu, co utrudnia jego rozpoznanie na wczesnym etapie.

Objawy, na które należy zwrócić uwagę

Rak trzustki jest szczególnie zdradliwy, ponieważ w początkowym stadium jego symptomy są niespecyficzne i łatwo je przeoczyć. Z czasem, gdy choroba postępuje, mogą się pojawić:

• bóle brzucha lub pleców, często promieniujące i przypominające dolegliwości kręgosłupa,
• utrata apetytu oraz szybkie uczucie sytości,
• spadek masy ciała bez wyraźnej przyczyny,
• nudności, wzdęcia oraz wymioty,
• świeżo rozpoznana cukrzyca,
• żółtaczka mechaniczna, zwłaszcza przy guzach głowy trzustki,
• świąd skóry, odbarwione stolce oraz ciemny mocz,
• zakrzepica i nawracające zapalenia trzustki,
• depresja, zmiany skórne, zajady, a nawet krwawienia z przewodu pokarmowego.

Żółtaczka jest często pierwszym objawem, który skłania do wizyty u lekarza, jednak wiele innych symptomów jest bagatelizowanych lub przypisywanych innym chorobom.

Leczenie raka trzustki – wyzwania i nadzieje

Leczenie raka trzustki jest skomplikowane i wymaga spersonalizowanego podejścia. Jedyną możliwością całkowitego wyleczenia pozostaje radykalna operacja usunięcia guza, którą można przeprowadzić jedynie u 15-20% pacjentów z wczesnym rozpoznaniem.

Po zabiegu stosuje się chemioterapię uzupełniającą w celu zwalczania resztek nowotworu w organizmie. W przypadku zaawansowanego raka interesującą opcją jest chemioterapia paliatywna, której celem pozostaje poprawa jakości życia i przedłużenie przeżycia.

W ciągu ostatnich 5 lat wprowadzono dwie dynamiczne strategie leczenia: terapię FOLFIRINOX, charakteryzującą się agresywnością i dedykowaną pacjentom w dobrym stanie ogólnym oraz klasyczny schemat z gemcytabiną połączoną z nab-paklitakselem – lekiem wyraźnie skoncentrowanym na komórkach raka trzustki – tłumaczy prof. Piotr Wysocki, prezes Polskiego Towarzystwa Onkologii Klinicznej.

Obiecujące rezultaty daje także leczenie celowane, dostosowane do specyficznych mutacji genetycznych, takich jak BRCA1 czy BRCA2. Dzięki badaniom molekularnym możliwe jest lepsze dopasowanie terapii. Trwają liczne badania nad nowymi lekami, które mogłyby poprawić rokowania pacjentów w przyszłości.